Đầu tư trái phiếu là hình thức đầu tư chứng khoán rất phổ biến trên thế giới tuy nhiên không được ở phổ biến nhiều ở Việt Nam. Đây là loại hình đầu tư khá an toàn và có thể tạo ra một dòng thu nhập ổn định, nhưng đôi khi cũng có thể đem đến những rủi ro nếu nhà đầu tư không đủ sáng suốt. Vậy đầu tư trái phiếu là gì và có những quy định pháp luật nào liên quan đến đầu tư trái phiếu. Trong bài viết này, Sky Invest sẽ giải đáp những thắc mắc trên giúp các bạn.
Trái phiếu là gì? Những thông tin và lưu ý khi đầu tư trái phiếu
Khái niệm về trái phiếu
Trái phiếu là một chứng nhận nghĩa vụ nợ của người phát hành phải trả cho người sở hữu trái phiếu đối với một khoản tiền cụ thể (mệnh giá của trái phiếu), trong một thời gian xác định và với một lợi tức quy định.
Khái niệm về trái phiếu
Người phát hành có thể là doanh nghiệp (trái phiếu trong trường hợp này được gọi là trái phiếu doanh nghiệp), một tổ chức chính quyền như Kho bạc nhà nước (trong trường hợp này gọi là trái phiếu kho bạc), chính quyền (trong trường hợp này gọi là công trái hoặc trái phiếu chính phủ). Người mua trái phiếu, hay trái chủ, có thể là cá nhân hoặc doanh nghiệp hoặc chính phủ.
Tên của trái chủ có thể được ghi trên trái phiếu (trường hợp này gọi là trái phiếu ghi danh) hoặc không được ghi (trái phiếu vô danh). Trái chủ là người cho nhà phát hành vay và họ không chịu bất cứ trách nhiệm nào về kết quả sử dụng vốn vay của người vay. Nhà phát hành có nghĩa vụ phải thanh toán theo các cam kết nợ được xác định trong hợp đồng vay.
Đặc điểm của trái phiếu
Bất kỳ cá nhân, doanh nghiệp hoặc chính phủ đều có thể mua trái phiếu hoặc trái chủ.
Trái phiếu có ghi tên trái chủ thì được gọi là trái phiếu ghi danh, còn không ghi tên được gọi là trái phiếu vô danh.
Những người sở hữu, mua trái phiếu được gọi là trái chủ.
Trái phiếu được gọi là trái phiếu doanh nghiệp nếu nhà phát hành trái phiếu là doanh nghiệp.
Đặc điểm của trái phiếu
Trái phiếu được gọi là công trái hoặc trái phiếu chính phủ khi một tổ chức chính quyền công phát hành, còn trái phiếu kho bạc là do nhà nước phát hành.
Nguồn thu nhập của trái phiếu đến từ tiền lãi. Đây là khoản thu cố định đơn vị phát hành trái phiếu phải trả cho người cho nhà đầu tư mà không dựa vào tình hình kinh doanh của công ty.
Có thể hiểu đơn giản trái phiếu chính là chứng khoán nợ. Vì vậy khi đơn vị phát hành trái phiếu có thể bị phá sản hoặc giải thể thì đơn vị có nghĩa vụ phải thanh toán cho những trái chủ sở hữu trái phiếu trước sau đó mới chia cho các cổ đông trong công ty.
Người đầu tư trái phiếu sẽ không phải chịu bất kỳ trách nhiệm pháp luật nào về việc sử dụng nguồn vốn vay của doanh nghiệp và doanh nghiệp có nghĩa vụ phải thanh toán đầy đủ lãi suất và vốn gốc theo hợp đồng vay.
Tổng hợp các loại đầu tư trái phiếu hiện hành thị trường
Hiện nay, dựa trên các điểm đặc trưng của trái phiếu mà trái phiếu được phân loại, phổ biến là cách phân loại theo chủ đề phát hành, bao gồm:
- Trái phiếu ngân hàng: Các ngân hàng, tổ chức tài chính phát hành trái phiếu nhằm tăng thêm vốn để hoạt động.
- Trái phiếu chính phủ: Chính phủ với mục đích đáp ứng nhu cầu chi tiêu đã phát hành trái phiếu. Ngoài ra còn có nhằm mục đích huy động lượng tiền nhàn rỗi trong dân chúng để phục vụ an sinh xã hội. Đây cũng là loại trái phiếu uy tín và ít rủi ro nhất trên thị trường.
- Trái phiếu doanh nghiệp: Đây là loại trái phiếu do các công ty, doanh nghiệp phát hành để tăng vốn hoạt động cho doanh nghiệp. Vì là của doanh nghiệp nên trái phiếu này có rất nhiều loại và vô cùng đa dạng.
Tổng hợp các loại đầu tư trái phiếu hiện hành thị trường
Ngoài ra tùy vào tính chất trái phiếu mà có thể phân loại ví dụ như dựa theo lợi tức, mức độ đảm bảo thanh toán… Cụ thể như sau:
- Trái phiếu phân loại theo lợi tức bao gồm: Trái phiếu có lãi suất biến đổi (lãi suất thả nổi), trái phiếu có lãi suất cố định, trái phiếu có lãi suất bằng không.
- Trái phiếu phân loại theo hình thức bao gồm: Trái phiếu vô danh và trái phiếu ghi danh.
- Trái phiếu phân loại theo tính chất: Trái phiếu có thể chuyển đổi, trái phiếu có thể mua lại, trái phiếu có quyền mua cổ phiếu.
- Trái phiếu phân loại theo mức độ đảm bảo thanh toán: Trái phiếu đảm bảo và trái phiếu không đảm bảo.
Tổng hợp các loại đầu tư trái phiếu hiện hành thị trường
Phân biệt trái phiếu và cổ phiếu
| Tiêu chí | Trái phiếu | Cổ phiếu |
| Khái niệm |
Trái phiếu là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của tổ chức phát hành. Cụ thể, trái phiếu là giấy ghi nhận nợ quy định nghĩa vụ của công ty phát hành (người vay tiền) phải trả cho người nắm giữ trái phiếu (người cho vay) một khoản tiền xác định. |
Cổ phiếu là chứng chỉ do công ty cổ phần phát hành, bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử xác nhận quyền sở hữu một hoặc một số cổ phần của công ty đó. Cổ phiếu là chứng chỉ hoặc bút toán ghi sổ ghi nhận quyền sở hữu đối với một phần vốn điều lệ công ty. |
| Chủ thể phát hành | Công ty cổ phần, Công ty TNHH | Công ty cổ phần |
| Quyền của chủ sở hữu |
– Người sở hữu trái phiếu được trả lãi định kì, lãi suất ổn định, không phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty. – Người sở hữu cổ phiếu được gọi là cổ đông của công ty cổ phần |
– Người sở hữu cổ phiếu của công ty cổ phần trở thành cổ đông và tùy thuộc vào loại cổ phần họ nắm giữ, có những quyền khác nhau trong công ty. – Được chia lợi nhuận (hay còn gọi là cổ tức), tuy nhiên lợi nhuận này không ổn định mà phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty. – Có quyền tham gia vào việc quản lý và điều hành hoạt động của công ty, tham gia biểu quyết các vấn đề của công ty (Trừ cổ đông ưu đãi cổ tức và cổ đông ưu đãi hoàn lại không được dự họp Đại hội đồng cổ đông và biểu quyết các vấn đề của công ty) Người sở hữu trái phiếu là chủ nợ của công ty. |
| Thời gian sở hữu | Thời hạn được ghi cụ thể trong trái phiếu | Không có thời hạn cụ thể |
| Thứ tự ưu tiên thanh toán khi công ty giải thể, phá sản. | Khi công ty phá sản, giải thể, trái phiếu được ưu tiên thanh toán trước cổ phiếu. | Khi công ty phá sản, giải thể, phần vốn góp của cổ đông được thanh toán sau cùng khi đã thanh toán hết các nghĩa vụ khác. |
Phân biệt trái phiếu và cổ phiếu
Có nên đầu tư vào quỹ mở trái phiếu?
Quỹ mở trái phiếu là quỹ được quản lý bởi công ty quản lý Quỹ. Quỹ này đầu tư chủ yếu vào tài sản có lợi nhuận cố định như trái phiếu chính phủ, trái phiếu ngân hàng, trái phiếu doanh nghiệp có uy tín.
Khi tham gia Quỹ mở, các nhà đầu tư không cần phải có vốn lớn, số tiền tối thiểu sẽ được quy định theo từng Quỹ. Bên cạnh đó, giảm thiểu rủi ro đến ít nhất vì được quản lý chuyên nghiệp bởi công ty Quản lý Quỹ. Vì vậy, Quỹ mở trái phiếu thường phù hợp với những người có ít vốn nhưng muốn có thu nhập cố định, ngoài ra còn tránh được nhiều rủi ro.
Có nên đầu tư vào quỹ mở trái phiếu?
Giá phát hành trái phiếu được xác định như thế nào?
Giá trái phiếu hay gọi là giá phát hành trái phiếu chính là định mức giá trị của mỗi trái phiếu khi được phát hành và chào bán ra ngoài thị trường. Tùy thuộc vào loại trái phiếu mà sẽ có các mức giá khác nhau. Tùy thuộc vào loại trái phiếu khác nhau sẽ có giá phát hành khác nhau. Thông thường giá của trái phiếu được tính dựa trên phần trăm của giá trị trái phiếu đó. Để tính toán ra giá của một trái phiếu đòi hỏi rất nhiều quy trình. Cần dựa vào tình hình thực tế của thị trường lúc đó, thị trường của bên phát hành trái phiếu:
- Giá đi ngang: Giá trái phiếu hiện hành ngang bằng với giá phát hành của trái phiếu đó khi được chào bán ra thị trường.
- Giá chiết khấu: Mệnh giá của trái phiếu hiện hành cao hơn giá phát hành. Các nhà đầu tư trái phiếu có thể mua trái phiếu với giá thấp hơn so với mệnh giá ban đầu của nó.
- Giá gia tăng: Giá bán phát hành trái phiếu ra thị trường cao hơn mệnh giá của trái phiếu.
Giá phát hành trái phiếu được xác định như thế nào?
Thời hạn của trái phiếu là gì, được dùng trong bao lâu?
Các loại trái phiếu đều có thời hạn riêng của mình, tức là thời gian số năm trái phiếu đó được lưu hành trên thị trường. Sau thời gian đó, các nhà phát hành trái phiếu phải thu hồi và thanh toán toàn bộ cả gốc lẫn lãi cho các trái chủ. Các nhà đầu tư trái phiếu cần phải nắm rõ thời hạn lưu hành của trái phiếu. Trong tiếng anh, khái niệm “term Bonds” chính là thời hạn của trái phiếu.
Thời hạn của trái phiếu là gì, được dùng trong bao lâu?
Thời hạn của trái phiếu thông thường là khoảng thời gian bên phát hành trái phiếu tính toán số năm mình hoàn thành mục tiêu kinh doanh. Thời hạn trái phiếu sẽ phản ánh rõ mục tiêu kinh doanh của doanh nghiệp và khoảng thời gian trả lãi cho các nhà đầu tư trái phiếu. Trái chủ sẽ nhận được mức lãi suất cao hơn khi đầu tư trái phiếu dài hạn so với các trái phiếu ngắn hạn.
Những rủi ro cần lưu ý khi đầu tư trái phiếu
Đầu tư trái phiếu là thực hiện một giao dịch cho vay với người đầu tư trái phiếu là người cho vay và người phát hành trái phiếu (Chính phủ, doanh nghiệp, ngân hàng hay tổ chức tài chính) là người đi vay. Nhà phát hành có nghĩa vụ phải thanh toán cho trái chủ theo các cam kết nợ được xác định trong hợp đồng vay.
Những rủi ro cần lưu ý khi đầu tư trái phiếu
#1 Rủi ro lãi suất
Lãi suất và giá trái phiếu có mối quan hệ nghịch đảo.
Khi lãi suất giảm, các nhà đầu tư cố gắng nắm bắt hoặc khóa lợi suất cao nhất trong thời gian lâu nhất có thể. Họ sẽ thu lãi từ trái phiếu trả lãi suất cao hơn so với giá thị trường bấy giờ. Sự gia tăng nhu cầu dẫn đến việc tăng giá trái phiếu.
Ngược lại, khi mức lãi suất hiện hành tăng lên, các nhà đầu tư đương nhiên sẽ từ bỏ những trái phiếu trả lãi suất thấp. Điều này sẽ làm cho giá trái phiếu giảm xuống.
#2 Rủi ro khi tái đầu tư
Tái đầu tư là việc trái chủ đã nhận được tiền nhưng không có cơ hội tái đầu tư lại với mức lãi suất tương đương. Đây là hình thức khá phổ biến ở các doanh nghiệp và nó ảnh hưởng đến lợi nhuận của nhà đầu tư. Đặc tính có thể thu hồi của trái phiếu cho phép tổ chức phát hành mua lại trái phiếu trước ngày đáo hạn. Kết quả là, người sở hữu trái phiếu nhận được khoản thanh toán gốc có giá trị cao hơn so với mệnh giá.
Tuy nhiên, mặt trái của một trái phiếu có thể thu hồi đó là nhà đầu tư nhận được tiền nhưng không thể tái đầu tư ở mức lãi suất tương đương. Về lâu dài, rủi ro tái đầu tư có tác động xấu đến lợi nhuận đầu tư. Do đó, khi quyết định mua trái phiếu, nhà đầu tư sẽ lựa chọn những trái phiếu không có đặc tính thu hồi để có thể nhận được mức lãi suất cao hơn đồng thời giảm rủi ro khi tái đầu tư trong những lần tiếp theo.
#3 Rủi ro lạm phát
Trong những năm gần đây, tình trạng lạm phát tại thị trường Việt Nam ngày một phổ biến và tăng với tốc độ nhanh chóng. Lạm phát ảnh hưởng đến sự gia tăng của tốc độ lãi suất, làm giảm sức mua trái phiếu và khiến trái chủ thu về lợi suất âm.
Khi chi phí sinh hoạt và lạm phát gia tăng với tốc độ nhanh hơn so với tốc độ của lãi suất đầu tư trái phiếu, khi đó, sức mua của các nhà đầu tư sẽ giảm và thậm chí có thể thu về mức lợi suất âm. Cụ thể, giả sử một nhà đầu tư trái phiếu có khả năng thu được mức lãi suất 2%, nếu lạm phát tăng lên đến 4% sau khi họ đầu tư, thì lợi suất của nhà đầu tư thực tế chỉ còn là -2%.
#4 Rủi ro tín dụng
Trái phiếu chính phủ thường được coi là loại trái phiếu có mức độ rủi ro thấp nhất, vì Chính phủ có khả năng thu thuế hoặc phát hành tiền để thanh toán cho trái chủ khi đáo hạn. Tuy nhiên, khi trái chủ mua trái phiếu của các doanh nghiệp thì không an toàn như vậy, do vậy trái phiếu công ty có mức độ rủi ro cao hơn và phải trả lãi suất cao hơn cho nhà đầu tư.
#5 Rủi ro thanh khoản
Thanh khoản là khả năng chuyển đổi thành tiền của tài sản. Trong một vài trường hợp, nhà đầu tư có thể không bán được trái phiếu doanh nghiệp của mình một cách nhanh chóng do thị trường của trái phiếu đó quá nhỏ với chỉ vài người mua và bán dẫn đến giá cả bị biến động. Chúng tác động trực tiếp đến tỷ suất lợi nhuận của trái chủ.
Những rủi ro cần lưu ý khi đầu tư trái phiếu
Lãi suất thấp trong một đợt phát hành trái phiếu có thể dẫn đến biến động giá đáng kể và có tác động xấu đến tổng lợi nhuận của trái chủ (khi bán). Cũng giống như cổ phiếu được giao dịch trong một thị trường thưa thớt, bạn có thể buộc phải bán trái phiếu với một mức giá thấp hơn nhiều so với dự kiến.
#6 Rủi ro xếp hạng
Nếu một công ty bị xếp hạng tín dụng thấp hoặc khả năng kinh doanh và trả nợ có vấn đề, ngân hàng hay các tổ chức cho vay có thể tính lãi suất cao hơn cho các khoản vay sau này của công ty. Điều này có thể có tác động xấu đến khả năng đáp ứng các khoản nợ với các trái chủ hiện tại của công ty và gây tổn thất cho các trái chủ khi muốn bán trái phiếu.
Đầu tư trái phiếu khá an toàn và có thể tạo ra một dòng thu nhập ổn định cho các nhà đầu tư, nhưng đôi khi cũng có thể đem đến những rủi ro nếu nhà đầu tư không đủ sáng suốt. Tuy nhiên, đầu tư trái phiếu sẽ đơn giản hơn rất nhiều khi nhà đầu tư đã nắm vững những kiến thức cơ bản về trái phiếu, tìm ra những nhân tố thị trường quen thuộc và có thể lường trước được những rủi ro có thể xảy đến với mình để đầu tư đúng lúc, đúng chỗ.
Với những thông tin Sky Invest chia sẻ phía trên mong rằng sẽ giúp ích được cho quý khách hàng trong việc đầu tư của mình.
